Landelijke dag tegen pesten 19 april 2024

Pesten is een vorm van agressie waarbij geprobeerd wordt om iemand steeds pijn te doen. Dat kan zowel offline als online. Bij pesten zijn verschillende mensen betrokken: de pester, de gepeste en de omstanders. De pester heeft vaak een sterkere sociale positie dan degene die gepest wordt. Pesten veroorzaakt stress, angst, eenzaamheid en gebrek aan zelfvertrouwen. Pesten stopt niet vanzelf. Het is belangrijk om in te grijpen. Pesten kan stoppen als omstanders het afkeuren en de gepeste helpen.

Als professional kun je in aanraking komen met pestgedrag. Het is belangrijk om daar goed op te reageren. Dat doe je door preventief te werken aan een positieve omgang binnen een groep. Bijvoorbeeld door pesten op tijd te signaleren en hierop in te spelen en gepeste kinderen/jongeren/volwassenen steun te bieden. Het is niet altijd makkelijk om pestgedrag te signaleren, de ernst te bepalen en langdurig pestgedrag aan te pakken.

Niets doen is geen optie
Wie pesten negeert of niet serieus neemt, geeft het signaal af dat pesten oké is. Het is belangrijk om stelling te nemen tegen pesten, en kinderen/jongeren/volwassenen te motiveren om elkaar te helpen en steunen. Pesten heeft negatieve gevolgen op de mentale gezondheid en zelfs de ontwikkeling van het brein. Het is dus belangrijk het serieus te nemen.

Zorg voor kennis
Dat pesten niet altijd wordt opgemerkt, kan verschillende oorzaken hebben. De drukte van de groep en het les- of activiteitenrooster, onduidelijkheid over het verschil tussen plagen en pesten en de verschillende rollen in een pestsituatie, maken het soms moeilijk om signalen van pesten op te vangen.
Vooral sociale uitsluiting en digitaal pesten zijn lastig te signaleren, omdat dat vaak buiten het gezichtsveld gebeurt. Daarom heb je als professional specifieke kennis nodig om pestsituaties te herkennen. Plan regelmatig tijd in om je kennis op orde te krijgen, voer teamgesprekken, en coach een nieuwe collega ook in het omgaan met pesten. Daarbij kun je de volgende onderwerpen aan bod laten komen:
• Signalen van pesten en sociale uitsluiting.
• Verschillende vormen van pesten.
• Onderscheid tussen plagen, pesten en incidenteel negatief of agressief gedrag.
• Gespreksvoering met ouders, cliënten en de groep.
• Online pesten. Wil je weten hoe je online pesten aanpakt? Lees meer in de publicatie Cyberpesten

Pesten is een serieuze zaak
Neem signalen van pesten altijd serieus. Ook als je vermoedt dat een cliënt bepaald gedrag interpreteert als pesten terwijl dat niet aan de hand is. Ga met de cliënt in gesprek, probeer erachter te komen waardoor hij of zij het gedrag zo ervaart en observeer goed. Voor een cliënt kan het een moeilijke stap zijn om naar jou toe te komen, dus is het belangrijk daar serieus op te reageren.
Een cliënt dat gepest wordt, kan zich eenzaam en minderwaardig voelen. Zelfs zo dat het denkt dat de situatie nooit meer zal veranderen. Met zelfmoordgedachtes tot gevolg. Aan de buitenkant kun je niet zien of een cliënt aan zelfdoding denkt. Lees op deze pagina op welke signalen je kunt letten. En hoe je hier met een cliënt over praat.

Wees je bewust van je voorbeeldfunctie. Wat jij goed- en afkeurt, heeft een grote impact. Uit onderzoek blijkt dat volwassenen minder vaak ingrijpen als ze van mening zijn dat pesten er een beetje bij hoort. Hulpverleners die pesten negeren, geven het signaal af dat pesten mag. Daardoor kunnen slachtoffers het gevoel krijgen dat de hulpverlener aan de kant van de pester staat.

Pesten beperken en voorkomen
Om pesten te beperken, heb je vaardigheden nodig. Blijvende aandacht voor positieve groepsvorming en de sociaal-emotionele ontwikkeling lijkt het meest effectief om een veilig sociaal klimaat te creëren en pesten te voorkomen.
Mensen gaan elkaar helpen en keuren pesten af als ze:
• het pesten opmerken en als negatief interpreteren. De groepsnorm en empathische vaardigheden spelen hier een rol in.
• zich verantwoordelijk voelen voor elkaars welzijn. Daarbij is het belangrijk dat ze inzien dat niets doen eraan bijdraagt dat het pesten doorgaat.
• weten hoe ze kunnen helpen. Ze hebben dan het gevoel dat zij invloed hebben op de situatie.
• het risico van iemand helpen durven te nemen. Misschien vrezen ze hun eigen sociale positie op het spel te zetten als ze helpen. Dit vraagt dus om lef.

Om pesten te voorkomen kun je binnen de groep:
• groepsvorming bevorderen zodat men elkaar leren kennen.
• inzicht in elkaars wensen, intenties en gedrag bevorderen.
• cliënten helpen zich in te leven in andermans gevoelens.
• cliënten helpen te verwoorden wat ze voelen of willen.
• cliënten helpen om ook op sociale media op een positieve manier te communiceren.
• cliënten helpen om rekening met elkaar te houden, te onderhandelen en samen te werken.
• inzicht in en respect voor verschillen creëren.
• cliënten verantwoordelijk maken voor de groep.

Bij pestsituaties kun je op verschillende manieren ingrijpen door:
• cliënten bewust te maken van hun eigen bijdrage aan pestsituaties. Versterkt hun reactie het pesten (meedoen, meelachen, niets doen) of beperkt het (opkomen voor slachtoffer, hulp zoeken, slachtoffer steunen of troosten)?
• de groep te activeren om slachtoffers te helpen en te steunen. Andere cliënten moeten zich verantwoordelijk gaan voelen voor elkaars welzijn en leren hoe zij hierin kunnen helpen.
• inzicht te krijgen in de situaties en momenten dat het misgaat in een groep: wie zijn betrokken, wat zijn kwetsbare momenten en wat zijn de intenties en interpretaties van betrokkenen? Wees je bewust dat pesten en gepest worden vaak samen voorkomen.
• regels op te stellen samen met de groep.
• met betrokken cliënten in gesprek te gaan.
• een maatjessysteem of steungroep op zetten
• pesters te wijzen op de gevolgen van hun gedrag voor anderen en positief te betrekken bij het vinden van een oplossing.

Zelfvertrouwen van de professional
Elke situatie of groep vraagt om een andere werkwijze. Dat kan een uitdaging zijn. Of je bereid bent om in te grijpen, hangt onder meer samen met de kennis die je hebt over, en de houding die je hebt ten aanzien van pesten, en door vertrouwen in je eigen kunnen.
Cliënten pikken signalen van zelfvertrouwen, adequaat ingrijpen en voorbeeldgedrag op, wat het sociale klimaat in de groep positief beïnvloedt. Een helder pestprotocol of anti-pestprogramma en een goede onderlinge samenwerking binnen het team dragen bij aan meer vertrouwen van professionals in het eigen handelen en aan de effectiviteit van de aanpak

Pesten | Nederlands Jeugdinstituut (nji.nl)

Wat kan ik doen tegen pesten? | Nederlands Jeugdinstituut (nji.nl)