SPV blogspot Gerard: Framen als nationale hobby

Ik ben Gerard Lohuis, werkzaam bij BuurtzorgT Groningen en als docent verbonden aan de Hanzehogeschool (Opleiding SPV) en Rino Groep Utrecht. Tevens werkzaam voor de redactie SP van de beroepsvereniging.

“We hebben een asielcrisis”, roept de politicus. “De asielzoekers pikken onze huizen in”. “Wie verslaafd is en één opname heeft gehad, mag na terugval niet meer behandeld worden”. “Eigen schuld. Nu maar voelen als je niet wilt leren”.

Angst zaaien is volgens deskundigen één van de voornaamste gereedschappen van de rechtse populist. ‘De populist koppelt dit vaak aan een bedachte of een bestaande crisis’, stelt de Oostenrijkse linguïst Ruth Wodak, die haar internationale standaardwerk over rechts populisme dan ook de titel The Politics of Fear gaf (Volkskrant 19-10-2024).
“Psychiatrische patiënten zijn gevaarlijk”. “Eens verslaafd, altijd verslaafd. Verslaafden zijn niet te vertrouwen”.

Wat is dat toch in ons huidige tijdperk dat we meer en meer bezig lijken te zijn om mensen buiten te sluiten. En wat bezield politici die hier een stevige bijdrage aan leveren? Juist zij zouden een voorbeeld moeten zijn, een rolmodel wat als goed voorbeeld zou gelden. Het huidige kabinet is gevormd door politici die vanuit verschillende invalshoeken aan de regering zijn gaan deelnemen. Het onderling wantrouwen is groot en samenwerken lijkt meer op een proces om zelf zo veel mogelijk binnen te halen. Als we het vergelijken met een gezin dan is er sprake van een ernstig systeemcrisis. De ouders staan op gespannen voet met elkaar en de kinderen die er afhankelijk van zijn (lees: de Nederlandse bevolking) moeten zich voegen naar de grillen die de ouders oproepen door hun onderling gekibbel. Daar kan niet veel goeds uit voorkomen en vraagt om een geweldig aanpassingsvermogen van de Nederlandse onderdanen om hiermee om te kunnen gaan.

Nu zou het misschien een minder groot probleem zijn als een groot aantal instituten die van overheidswege worden aangestuurd, de Nederlanders niet zo zouden wantrouwen. Niet dat mensen die in die instituten werken schuldig zijn, het is een ingeslopen bureaucratisch mechanisme dat ervan uit gaat dat alles gecontroleerd moet worden. Mensen zijn blijkbaar niet te vertrouwen en de overheid heeft zich opgesteld al een Big Brother die alles controleert. Misschien is zelfs diezelfde overheid niet schuldig maar zijn er inmiddels zo veel regelingen gemaakt, die elkaar deels tegenwerken, dat zelfs de overheid geen weet meer heeft van het eigenhandig geconstrueerde bos waarin de bomen zijn verdwenen. Ik moet hierbij denken aan een sociaal lid van de Eerste Kamer die jaren geleden voor zijn zoon iets wilde regelen en zelf vastliep in de aanvraag. Terwijl hij zelf de wet mede had ontwikkeld.

Waarom raakt mij dit zo? Ik heb goed geluisterd naar Jan Rotmans die in zijn boek Verandering van Tijdperk beschrijft hoe grote instituten moeten kantelen. De school moet weer zodanig les gaan geven zodat onze kinderen zo optimaal mogelijk dat kunnen leren wat bij hun vermogen aansluit en niet CITO-gecertificeerd en gecontroleerd in een dwangbuis van leren verstrikt te laten raken. Het UWV zou zodanig moeten werken dat mensen die door ziekte uitgevallen zijn zo optimaal mogelijk worden begeleid om weer in te stromen. Helaas is dat niet het geval. Ook de Belastingdienst is niet in staat om haar taken zodanig uit te voeren dat de burger er vertrouwen in heeft.

Het gaat hierbij niet om het aanwijzen van individuen die hier schuld aan hebben. Het is een maatschappelijk proces waar ik me als burger mede verantwoordelijk voor voel. Het gaat me er wel om dat het zichtbaar wordt wat hiervan de consequenties zijn voor groepen mensen die nauwelijks in staat zijn om van hun burgerrechten gebruik te maken. Die door deze processen meer en meer gemarginaliseerd raken en door hitsige populisten in hun nek worden gehijgd om zich bij hen aan te sluiten. Waardoor ze zelf weer anderen gaan buitensluiten omdat in het programma van diezelfde populisten wetten worden bedacht waar ik in het begin van deze blog over spreek.

In de dagelijkse sociaal psychiatrisch praktijk merk ik hoe hulpvragers in de problemen gekomen zijn ten gevolge van het wantrouwen, populistisch denken en buitensluiten van burgers. Ik zal een aantal voorbeelden geven.

Frank is een intelligente jongen met een psychose gevoeligheid. Hij heeft een aanvraag gedaan bij het UWV voor een reïntegratietraject nadat hij kort opgenomen is geweest. Zijn aanvraag wordt afgewezen omdat de hulpverlener niet op tijd aanvullende informatie heeft kunnen verstrekken. Als dat uiteindelijk lukt, is Frank hierdoor zo wantrouwend geworden, dat hij geen gesprek meer wil. Hij gaat het zelf wel uitzoeken. Hij heeft geen vertrouwen meer. Frank is op het moment dat hij wordt uitgenodigd niet psychotisch. Hij wil ook geen hulp meer van de GGZ want die kan toch niets voor hem doen.

Carla woont met haar gezin van drie kinderen in het aardbevingsgebied. Hun huis is flink getroffen door de bevingen. Ze woont helaas aan de verkeerde kant van de straat. De overzijde wordt volledig afgebroken en herbouwd. Carla verdraagt dit niet en gaat de strijd aan. De spanningen lopen op tussen haar en haar man en Carla wordt suïcidaal. De GGZ wordt ingeschakeld en Carla krijgt rustgevende medicatie. Het huwelijk wordt er niet mee gered. Carla en haar man zijn in een vechtscheiding beland. Instanties kijken toe. Niemand kon iets doen. De regels lieten dit niet toe. Carla meldt zich bij de crisisdienst omdat ze bang is dat ze zichzelf iets gaat aandoen.

Willem heeft een crimineel verleden. Hij heeft diverse keren in de gevangenis gezeten. Hij is sinds kort op zichzelf nadat zijn vrouw er onverwachts vandoor is gegaan met een andere man. Willem komt niet in aanmerking voor andere huisvesting en staat op straat. Ik ontmoet hem in het dak- en thuislozencircuit. Hij is depressief en meldt zich bij de GGZ.

Mohammed komt uit Syrië en heeft sinds twee jaar een verblijfsvergunning. Hij heeft tegen het regime van Assad gevochten. De populistische partij wil Syrië als veilig beschouwen omdat hij uit een deel van Syrië komt waar het veilig is. Mohammed meldt zich bij mij met angst- en paniekaanvallen. Zijn trauma speelt weer op.

Zo kan de lijst aangevuld worden met mensen die in de ggz verzeild raken door gebeurtenissen in hun leven waardoor ze zichzelf niet meer staande kunnen houden. Deze mensen hebben over het algemeen weinig vertrouwen in een overheid, regels en instituten waar ze zich een nummer voelen. De populist roept ondertussen dat ze dit aan zichzelf te danken hebben. Want mensen met psychiatrische problemen zijn volgens hen gevaarlijk, verslaafden moet maar beter hun best doen, asielzoekers pakken onze woningen af (sick, er worden om verschillende redenen te weinig huizen gebouwd). En maar blijven framen en mensen weg blijven zetten. Asielcrisis, woningcrisis.

Alarm: Populistische Crisis

Het gaat druk worden in de GGZ

Gerard Lohuis