De kracht van gezondheid geeft betekenis aan het lijden.

Ik ben Gerard Lohuis, werkzaam bij BuurtzorgT Groningen en als docent verbonden aan de Hanzehogeschool (Opleiding SPV) en Rino Groep Utrecht. Tevens werkzaam voor de redactie SP van de beroepsvereniging.

Een pleidooi voor medemenselijkheid.

Telkens wanneer iemand me tijdens de kennismaking of intake vertelt waarom er hulp wordt gezocht, vraag ik me af waar iemand de aansluiting met zichzelf en de wereld is kwijt geraakt. Ruut Veenhoven, ‘onze nationale geluksprofessor’ verbonden aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam (Veenhoven, R. 2001) en oprichter van World Database of Happiness, geeft aan dat het voor welbevinden van belang is dat iemand zich met anderen verbonden voelt. Daarnaast zijn zingeving en het ervaren van autonomie volgens hem essentieel om jezelf zo optimaal mogelijk te ontwikkelen. Gek genoeg, of beter gezegd ‘logischerwijze’, speelt het ook en rol bij mensen die zorg nodig hebben en deze mijden. Deze groep ervaart hulpverleners als dreiging of voelt zich totaal niet begrepen vanuit een ziekte-benadering. Vergelijk het met de Jehova-getuige die ongevraagd op de zondagochtend bezit wil nemen van jouw vrije weekend!

Het is nu ruim vijf en een half jaar geleden dat ik vanuit een grote GGZ-instelling verhuisd ben naar BuurtzorgT om vanuit een ander perspectief met mensen te kunnen werken. Want het diagnostisch model alléén, is niet in staat om mensen hun spoor in het leven weer te laten vinden. Soms is dat ziekte-gerelateerd denken juist de oorzaak dat mensen zich nog meer buitengesloten gaan voelen. Mensen willen meedoen, zich gezien voelen en zich verbonden voelen met anderen. Wanneer de emoties soms te hoog oplopen, de stemming langere tijd beneden peil blijft, iemand zich niet begrepen voelt of iemand verward is doordat stemmen hem afleiden, dan is de dagelijkse werkelijkheid een bedreiging. Niet voor niets trekken mensen die psychotisch zijn zich liever terug, zoeken mensen met autisme een manier om met de wereld om te gaan en willen mensen met persoonlijkheidsproblemen een manier vinden om niet voortdurend met anderen in de problemen te komen. Floortje Scheepers en Jim van Os zoeken met de Nieuwe GGz naar andere paradigma’s om het psychische leed beter te begrijpen en te duiden.
Vanuit BuurtzorgT kijken we wat er in de context van iemands leven is gebeurd en hoe het systeem om iemand heen reageert op diens problemen. Samenwerking met het sociaal domein en andere dienstverleners, is onontbeerlijk. Van politie, wijkteammedewerker, woningbouwvereniging tot een sociale dienst, UWV of financieel ondersteuner.

Het is belangrijk om hierbij op een zestal gebieden te kijken naar iemands leven:
⦁ Existentieel: hoe ervaart iemand zijn leven en hoe staat iemand in het leven. Wat zeggen de problemen over zijn huidige leven en wat zou er veranderd moeten worden?
⦁ Sociaal: hoe functioneert iemand binnen zijn eigen systeem. Wat is daar gebeurd en wat wil iemand daar zelf mee?
⦁ Cultureel: spelen culturele opvattingen of eisen die de samenleving stelt een rol bij het ontstaan of instandhouden van de problemen?
⦁ Hoe ervaart iemand de lichamelijke gezondheid?
⦁ In hoeverre is de huidige leefstijl debet aan de problemen en wat is er nodig om dit te veranderen?
⦁ In hoeverre spelen trauma’s uit het verleden een rol bij het huidige functioneren.
(Jim van Os)

Het is opvallend hoe deze kenmerken jaren geleden al genoemd zijn in het profiel van de SPV en de sociale psychiatrie. De wisselwerking tussen het probleem en de invloed vanuit de samenleving wordt daarin gezien als een bepalende factor waarom iemand gemarginaliseerd raakt of niet meer kan meekomen binnen het eigen systeem.
Daarom is een herstelgerichte visie, naast het diagnostisch bepalen, van groot belang. Hierin zitten de betekenis en beleving van de hulpvrager opgesloten. Want het werk van de SPV is erop gericht om mensen weer te helpen bij hun functioneren en te voorkomen dat ze buitengesloten raken. De drie aandachtspunten van Veenhoven zijn daarbij richtinggevend om iemands eigen beleving en betekenisgeving een plek te geven. Een vorm van hulpverlening vanuit medemenselijkheid. Daarover in een volgende blog meer.

Gerard Lohuis

 

* Veenhoven, Ruut (March 2001). “The four qualities of life: Ordering concepts and measures of the good life”. Journal of Happiness Studies. 1 (1): 1–39. doi:10.1023/A:1010072010360. S2CID 142090332. Retrieved 16 April 2011.
* Os, J. van, Waarom moeten we af van diagnoses als depressie?
* scheepers, F. Leren omgaan met complexiteit in de ggz .