SPV blogspot Gerard: Het is gedaan

Ik ben Gerard Lohuis, werkzaam bij BuurtzorgT Groningen en als docent verbonden aan de Hanzehogeschool (Opleiding SPV) en Rino Groep Utrecht. Tevens werkzaam voor de redactie SP van de beroepsvereniging.

Het is gedaan met het softe hulpverlenen en alle zoetsappige activiteiten op dit terrein. Verslaafden horen niet thuis in het vrije verkeer van de samenleving. Ze veroorzaken overlast, veel criminaliteit en ruïneren zichzelf en ontwrichten niet zelden hele gezinnen. Dakloze verslaafden horen helemaal niet in en rond een opvangplek in die wijk. Nee, een verslaafde krijgt éénmaal de kans om af te kicken. Als dat mislukt dan wordt deze uitgesloten van het vrije verkeer van de samenleving en te werk gesteld in een Rijkswerkinrichting voor een lange periode zonder medicijnverstrekking, totdat deze bewezen heeft op eigen kracht clean te worden en in een eigen inkomen voorziet. Om te beginnen wordt er een zwarte lijst aangelegd.

Deze tekst staat in een roman die stamt uit de holentijd waarbij mensen elkaar met hotsen en knotsen te lijf gingen en lijfstraffen tot de dagelijkse gang van zaken behoorden. De beschaving moest nog op gang komen en mensen moesten onder primitieve levensomstandigheden hun dagelijkse bestaan bij elkaar schrapen. De buurman werd niet vertrouwd want je kon je eigen vrouw maar beter niet alleen in huis achterlaten wanneer er op het land gewerkt moest worden. Seksuele driften waren nog ongeciviliseerd en het lustprincipe was nog even sterk als het gramschap. Gramschap was een algemeen geaccepteerde drift die er voor moest zorgen dat het oog om oog en tand om tand-principe er voor zorgde dat je niet zomaar oneerbare gedachten in de praktijk ten uitvoer bracht. Het strenge regime zorgde er voor dat men elkaar de maat nam en de grootste schreeuwer kreeg het meest.

Later werd dit principe nog eens toegepast om mensen die aan de onderkant van de samenleving vertoefden, een heropvoedingsprogramma aan te bieden. Met de beste bedoelingen werden mensen naar Veenhuizen getransporteerd en werden blootgesteld aan een uniek heropvoedingsexperiment. In drie enorme gestichten werden vanaf 1823 tienduizenden arme stadsgezinnen gedrild tot nuttige burgers. Beschaving zou erin geramd worden! Suzanna Jansen heeft hierover in haar boek Het pauperparadijs geschreven en de kwalijke gevolgen van de goede bedoelingen blootgelegd. Tim’s Jongers heeft onlangs in zijn boek Armoede uitgelegd aan mensen met geld laten zien hoe diep de sporen van armoede in het leven van mensen binnendringt. Het gaat ten koste van eigenwaarde, slechte levensomstandigheden, gevoel buitengesloten te worden, slechte fysieke gezondheid en gebrek aan geloof dat je er voor de samenleving toe doet.

Maar even terug naar de dame die anno 2024 vindt dat verslaafden één kans verdienen en als ze dan niet afgekickt zijn, maar het strafkamp in moeten worden gejaagd. Het komt dus niet uit een boek uit de holentijd, maar van een politieke partij die meent dat men op deze wijze met burgers mag omgaan. Helaas heeft deze dame weinig geleerd van het verleden en zijn de verslaafden haar nieuwe paupers. Zo had ze kunnen weten dat men in Portugal destijds het heroïneprobleem op geheel andere wijze heeft aangepakt.

Men vroeg zich daar destijds af wat het grootste probleem was voor mensen die verslaaf waren aan de heroïne. Kijk en luister naar de TedTalk van Johann Hari. Het kwam neer op zich buitengesloten voelen, niet maatschappelijk mee kunnen doen. Via speciale werkprojecten werden de verslaafden uitgedaagd om weer mee te gaan doen. Het werd een groot succes. Mensen (voorheen verslaafden, sic!) voelden zich weer verbonden en het gevoel er weer bij te horen, hielp hen over hun verslaving heen. Er zijn legio voorbeelden hoe dit kan werken. Housing First is een ander project om mensen die diep in de problemen zitten en dakloos zijn, te huisvesten en als dat eenmaal het geval is, hen te helpen hun leven weer op de rails te krijgen. Helaas helpen dit soort inzichten de dame uit de politiek niet te denken dat het beter is dan om er de gesel overheen te laten gaan. Wie niet horen wil moet maar voelen, aldus de politica.

Gelukkig zijn we nu vele jaren verder en heeft de beschaving ons veel goeds geboden. Het heeft laten zien dat we het moeilijk vinden om te zien hoe een verslaving mensen te gronde kan richten. De onderliggende principes zijn jaren geleden door professor van Dijk als in elkaar grijpende cirkels gevisualiseerd. De werking van het middel of methode (seks, gamen, drugs), de lichamelijke werking, de sociale werking, cerebrale werking en vervolgens de psychologische werking grijpen als draaiende tandwielen in elkaar waarbij de zucht of craving de raderen aanjaagt. Eenmaal verstrikt geraakt, is de teloorgang ingezet en raakt iemand meer en meer vervreemd van zichzelf en de samenleving.

Nu weten we ook dat een gevoel van autonomie en verbonden voelen met anderen zo’n beetje de belangrijkste aspecten zijn voor het welbevinden. Als er iets kapot gemaakt wordt door verslaving, dan is het wel de autonomie. Sterker nog, de verslaafde denkt vooralsnog dat ie de verslaving wel de baas is terwijl iedereen hem uit de weg gaat en het sociale leven ineenstort. Dikwijls met verlies van baan. Hij is autonoom in zijn eigen gecreëerde werkelijkheid. Mensen om hem heen haken af want afspraken worden niet meer nagekomen. Kortom: ze bevestigen voortdurend dat ze er niet meer toe doen dus biedt de verslaving het enige dat ze nog willen. De mensen uit de bovenwereld, zoals die mevrouw van de politieke partij, bedenken de regels waarmee ze weer mee mogen doen. Kerstenen, isoleren, buitensluiten en stigmatiseren, net zo lang totdat ze op de blote knietjes vragen om weer mee te mogen doen.

Ik vraag me af wat er met mensen zoals die mevrouw van de politieke partij is gebeurd dat ze mensen op zo’n inhumane manier marginaliseren en demoniseren. Jongers laat het ons in zijn boek over armoede onomstotelijk zien: het is een vorm van paternalisme dat erop gericht is het eigen gerief veilig te stellen. Haar politieke partij heeft geen behoefte aan mensen die ontregelen, ons confronteren met zwaktes en bovendien de pretentie heeft dat alles maakbaar is. Sterker nog, het past bij een partij die beschaving alleen toelaat binnen haar eigen spelregels. Ze wil beheersen en alles wat niet aan de norm voldoet, is bij voorbaat suspect.

Even terug naar Hari en waarom het drugsprobleem in Portugal werd opgelost door middel van “bonding”. Verbinding, liefdevolle anderen, het gevoel dat je een reden hebt om uit je bed te komen om zinvol werk te doen Hij vertelt dat 20 % van de Amerikaanse soldaten verslaafd uit de Vietnamese oorlog kwamen. Eenmaal terug, ging niemand naar een afkickkliniek en bijna niemand had nog behoefte om te gebruiken. Er was weer een omgeving met vrienden en men pakte het werk weer op. Of zoals Hari het schetst: er was weer volop lekker eten, tijd voor seks met de geliefden, werk dat op ze lag te wachten en bovenal de wetenschap dat ze zich verbonden voelden met anderen.

Misschien moeten we de mevrouw van die politieke partij ook zo’n omgeving gunnen. Wat is ze dolende in een lege woestijn waar ze water zoekt.

Gerard Lohuis

 

• Jongers, T. Armoede uitgelegd aan mensen die geld hebben. 192 pag. ISBN 9789493254473 22 euro
• Jansen, S. Het Pauperparadijs 280 pag. Herziene versie 2021 ISBN 97894632821902 20,00 euro