SPV blogspot Gerard: Met vereende krachten
Ik ben Gerard Lohuis, werkzaam bij BuurtzorgT Groningen en als docent verbonden aan de Hanzehogeschool (Opleiding SPV) en Rino Groep Utrecht. Tevens werkzaam voor de redactie SP van de beroepsvereniging.
Ik bezoek Rob al langere tijd voor zijn problemen met autisme en ernstige trauma’s. Het kost hem de nodige moeite om zijn huis op orde te houden en krijgt daarbij begeleiding van woonondersteuners. De gesprekken die ik met hem voer gaan over het verwerken van en omgaan met dagelijkse gebeurtenissen. Hij is snel van slag en als de emoties oplopen, kan hij daar dagen door van slag raken. Sinds hij als vrijwilliger bij Humanitas werkt, als maatje voor oudere mensen om boodschappen voor hen te halen, veert hij helemaal op. Het doet hem zichtbaar goed om op deze manier iets voor de ander te kunnen betekenen.
Sinds hij als vrijwilliger bij Humanitas werkt, als maatje voor oudere mensen om boodschappen voor hen te halen, veert hij helemaal op.
Paula en Karin hebben al vele jaren ernstige psychische problemen. Paula is chronisch depressief en kreeg in het verleden te horen dat ze beschermd moest gaan wonen, wat ze gelukkig nooit heeft gedaan. Karin heeft ouders die haar stelselmatig afwezen en ze heeft voortdurend het gevoel dat ze er niet toe doet. Daardoor is ze maatschappelijk gezien vastgelopen en zit ze al jaren alleen met dwangklachten thuis. Paula en Karin hebben elkaar sinds enkele maanden gevonden en beiden bloeien op. Karin heeft zelfs een vrijwilligersbaantje opgepakt en Paula komt de deur weer uit. Hun contact geeft hen het gevoel dat ze er weer toe doen.
Dirk den Hollander is de man van SRH (Steunend Relationeel Handelen). Hij vertelt over een cliënt die al lange tijd op de HIC (High Intensive Care) verbleef en maar niet opknapte. Na een bezoek aan de ouders van deze man, die voor het eerst het gevoel kregen dat er door hulpverleners naar hen werd geluisterd, richtte Dirk de Herstel Angels op. herstelangels.com/ambassadeurs. Het is een zelfhulpgroep waarbij het herstel als een reis wordt opgevat. Hierbij worden zelfhulpervaringen gedeeld waarbij mensen worden bezocht die door anderen in de stek gelaten worden. Het doel is gericht op het uitbreiden van het netwerk waarbij iedereen een engel kan zijn. Inmiddels is het uitgewerkt als een trainingsprogramma waarbij er ook een zelfhulpboek is geschreven. Zoals Detlef Petry het al ooit aangaf, namelijk de hulpverlener moet onderdeel worden van het sociale systeem van de betrokkene, zo beschouwen de Herstel Angels zich in meer of mindere mate als vrienden van de betrokkene. In de zelfhulp staat met name het herstel van de verbinding met zichzelf en met mensen uit het netwerk centraal.
Michelle van Tongerloo verbaast zich al tijden over het gebrek aan medeleven en de menselijke maat wanneer het gaat om hulp aan mensen met de meest ernstigste problemen. Door het institutioneel denken en de neiging tot buitensluiten van wat omschreven wordt als de meest complexe problemen, lijdt de hulpverlening aan zorgmijding of zorgverlamming (Tongerloo, M.v. 2024). Het is niet voor niets dat bemoeizorg of OGGZ in 1998 opgezet moest worden om deze mensen te kunnen helpen. Helaas is dit nog steeds het geval en lijkt de reguliere hulpverlening er sindsdien weinig van geleerd te hebben. In een andere blog hierover is al eens aangegeven dat de groep numeriek niet groot genoeg is om ons zorgstelsel daarop af te stellen (Lohuis, G. 2025). Het is geen verdienmodel. De zorg is te zeer verpakt in marktwerking. Tegelijkertijd laat het zien dat psychiatrie over hele normale menselijke zaken gaat die gemiddeld genomen in de GGZ nogal eens geproblematiseerd worden. Dat moet vanwege het verdienmodel. Het gaat soms zelfs zo ver dat bepaalde GGZ-instellingen alleen mensen aannemen waarvan zeker is dat er ‘gescoord’ wordt. Als er niet gescoord kan worden, is een verwijzing onder het mom ‘te complex’ het gevolg.
Het is goed om te realiseren dat zaken als armoede, ergens bij horen, je verbonden voelen, zingeving en steun niet de speerpunten zijn in het vocabulaire van de GGZ. De samenleving kan wel wat cement gebruiken om verbindingen te realiseren. Misschien moeten we voor deze groep mensen denken aan wat door Gert Schout de gezelschappelijke psychiatrie wordt genoemd. In zijn onlangs verschenen boek houdt hij een pleidooi voor een psychiatrie die iets doet voor mensen die meer en meer door de GGZ in de steek gelaten (dreigen te) worden. Schout: ”In een gezelschappelijke psychiatrie draait het niet om ziekte of stoornissen, maar om relationele bodemverrijking, waaruit handelingsvermogen kan ontstaan. De gedachte is dat wie van betekenis is voor anderen, steun tegemoet kan zien en minder kwetsbaar is. Het belang van interventies verschuift daarmee naar het in co-creatie tot stand brengen van weefsels van giften en wedergiften”.
Een mooi voorbeeld hiervan is Jules Tielens. Hij heeft in het verleden de Brouwerij in Amsterdam opgezet, samen met Nico Moleman. Hier konden mensen met ernstige psychiatrische problemen elkaar ontmoeten in een café-achtige setting. Maar als je er wilde komen, werd er ook van je verwacht dat je een bijdrage leverde. Al was het maar dat je vuil op straat opruimde onder het motto “we willen graag dat je bij ons komt maar verwachten ook iets van jou”. Weg uit de sfeer van hulpverlener en hulpvrager, maar samen optrekken en doen wat goed is. Soms hoorde een hulpverleningsgesprek daarbij maar het ging erom dat iemand erbij hoorde.
Mensen met psychische problemen die niet overgaan, hebben in al deze voorbeelden elkaar iets te bieden. Rob zorgt voor oudere mensen. Paula en Karin zijn voor elkaar van betekenis en hebben weer verbinding met een ander. Dirk den Hollander legt met Herstel Angels verbindingen zodat de ander weer kan meedoen of het gevoel hebben erbij te horen. Michelle van Tongerloo wacht niet langer op stroperige of niet werkende institutionele systemen maar haalt via crowdfunding geld binnen om te kunnen doen waar mensen behoefte aan hebben en wat noodzakelijk is voor goede hulp. Jules Tielens, Nico Moleman en Gert Schout laten zien dat een gezelschappelijke psychiatrie mensen weer ‘insluit en mee laat doen’.
• Lohuis, G. De SPV als bruggenbouwer blog website beroepsgroep V&VN-spv.nl
• Schout, G, Mijn broeders hoeder-naar en gezelschappelijke psychiatrie 2025 SWP ISBN 9789085604280 1ste druk
• Tongerloo, M. v. Komt een land bij de dokter 2024 De Correspondent ISBN 9789493254527
Gerard Lohuis
naar alle SPV blogspot
