SPV blogspot Mirella: De stille strijd achter verslaving: Schaamte, leugens en hoop op herstel

Mijn naam is Mirella Carfora. Ik ben werkzaam als SPV bij GGZ-NHN voor de teams persoonlijkheids- en eetstoornissen. Daarnaast ben ik ook consulterend naar cliënten en medewerkers van de teams ADHD en het jong volwassenen team (JOVO). De klachten van deze groep cliënten zijn multi complex en een vaak voorkomende coping is middelengebruik of een gedragsverslaving.

Verslaving is vaak een stille strijd. Achter gesloten deuren spelen gevoelens van schaamte, angst en ontkenning een grote rol. Waarom is het zo moeilijk om eerlijk te zijn over middelengebruik? En hoe kan een hulpverlener doorbreken wat vaak jarenlang verborgen bleef? In deze blog neem ik je mee in een praktijkvoorbeeld én leg ik uit waarom liegen zo nauw verbonden is met verslaving.

 

Verslavingsgedrag in de praktijk

Wanneer ik de cliënte ophaal in de wachtkamer voor ons eerste gesprek, zie ik meteen haar gespannen blik. Ze is samen met haar echtgenoot gekomen, hij neemt het voortouw en moedigt haar aan om mij te begroeten. Tijdens het gesprek zoekt ze voortdurend bevestiging bij hem. Uiteindelijk lukt het haar om zelf in gesprek te komen, maar het kost moeite.

Aan het einde van het gesprek benadrukken we hoe fijn het is dat haar partner erbij is en dat hij altijd welkom blijft. Tegelijkertijd geven we aan dat we haar de volgende keer graag alleen willen spreken. Cliënte vindt dit spannend, maar stemt toe.

 

De rol van alcohol

Wanneer ik vraag hoe zij met haar klachten omgaat – haar coping mechanismen – komt alcohol ter sprake. Ze kijkt me met grote, bijna verontwaardigde ogen aan en ontkent gebruik. “Alleen op sociale momenten, één of twee wijntjes,” zegt ze.

In het volgende gesprek, wanneer we elkaar onder vier ogen spreken, herhaal ik de vraag. Ik benoem dat het soms lastig is om open te zijn als een naaste aanwezig is, omdat schaamte een rol kan spelen. Schaamte kan ervoor zorgen dat we gaan liegen. Dan komt de waarheid; als ze alleen is en angstig wordt, grijpt ze naar alcohol om tot rust te komen. Met grote ogen vraagt ze of ik dit niet aan haar echtgenoot wil vertellen. Ze schaamt zich enorm.

We bespreken hoe het haar kan helpen om dit juist wél te delen met haar naasten en hoe wij haar daarbij kunnen ondersteunen. In de volgende gesprekken verdiepen we het thema middelengebruik en gedragsverslavingen verder. Daarbij kijken we niet alleen naar alcohol en drugs, maar ook naar gedragsverslavingen als bijvoorbeeld ‘swipen’ op je telefoon, gamen en eetstoornissen zoals binge-eten of extreem lijnen – het zogenaamde ‘dieet-denken’.

 

Waarom liegen mensen met een verslaving?

Liegen is een veelvoorkomend onderdeel van verslavingsgedrag. Zelfs eenmalig gebruik wordt vaak geheimgehouden. Schaamte speelt hierin een grote rol: mensen willen hun gebruik verbergen voor hun omgeving.

Eenmaal gelogen? Dan wordt het makkelijker om opnieuw te liegen. Bovendien moeten eerdere leugens in stand worden gehouden. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat liegen zelfs een dopamine boost kan geven. Als je wegkomt met een leugen, voelt dat als een beloning – en dat vergroot de kans dat je blijft liegen.

Verslaving verandert de hersenen. Het verlangen naar middelen, vooral bij stress, kan enorm zijn. Daarom doen mensen er alles aan om belemmeringen weg te nemen. Ontkennen is een manier om ongestoord te blijven gebruiken. Soms weten mensen dat ze verslaafd zijn, maar voelen ze nog niet genoeg kracht om te stoppen.

Daarnaast spelen schaamte en schuldgevoel een grote rol. Een verslaving geeft vaak een slecht gevoel over jezelf; je kunt je niet beheersen, stelt jezelf teleur en brengt anderen in de problemen. Het is pijnlijk om daarmee geconfronteerd te worden. Daarom verzwijgen veel mensen hun gebruik liever. Soms uit angst om anderen te kwetsen.

Deze schaamte kan leiden tot zelfstigma: het internaliseren van negatieve maatschappelijke oordelen. De houding tegenover mensen met een verslaving is vaak negatiever dan bij andere psychische aandoeningen.

 

Hoe ga je hier als hulpverlener mee om?

Als sociaal psychiatrisch verpleegkundige (SPV) is het belangrijk om een veilige omgeving te creëren waarin eerlijkheid mogelijk is. Schaamte en ontkenning zijn geen obstakels, maar signalen van kwetsbaarheid. Door begrip te tonen en samen te werken aan openheid, help je cliënten om de eerste stap naar herstel te zetten.

Wil je meer weten over hoe je hiermee omgaat? Lees mijn eerdere blogs en dit inspirerende verhaal: “Ik werd een ster in liegen en bedriegen” | Tactus Verslavingszorg.

 

Bronnen  

• Waarom liegen drugsgebruikers? | Trubendorffer
• Als de persoon ontkent – DRUGSinfo
• GGZ1719-01 Factsheet Stigma en verslaving.indd 

 

naar alle SPV blogspot