SPV blogspot Gerard: Cultureel

Ik ben Gerard Lohuis, werkzaam bij BuurtzorgT Groningen en als docent verbonden aan de Hanzehogeschool (Opleiding SPV) en Rino Groep Utrecht. Tevens werkzaam voor de redactie SP van de beroepsvereniging.

De GGZ staat onder druk vanwege de grote vraag om hulp en de daaraan gekoppelde werkdruk. Ik vrees dat we die werkdruk aan onszelf te danken hebben en het ook in stand houden. Niet dat een individuele hulpverlener daarop aangekeken moet worden. We hebben jarenlang een ontwikkeling doorgemaakt waarbij de GGZ onder meer de vakbonden en kerken moest vervangen omdat die als identiteitsbepalende zekerheidsinstituten hun kracht hadden verloren. Het individualisme begon meer en meer op te komen en ging gepaard met vrijheid en onzekerheid. Niet langer konden we ons baseren op wat de pastoor vertelde. We moesten zelf bepalen wie we zijn en liefst zo onafhankelijk mogelijk van anderen.

Een bloeitijd voor de GGZ die de ambulante weg begon te ontdekken. Het resulteerde in ontwikkelen van protocollen en richtlijnen om zo goed mogelijk aan de vraag te voldoen. Het werd een nieuw instituut. De GGZ trok alle problemen naar zich toe en voegde mogelijk ook problemen, in de vorm van diagnosen, toe. Alles wat problematisch was, liep tegen het risico aan dat het een te diagnosticeren probleem zou worden. Waarmee de GGZ de vraag naar hulp zelf aanjoeg. Dirk de Wachter heeft al vaker de lans gebroken om problemen niet bij voorbaat om te zetten in een diagnose (Wachter, D.; de Borderline Times, Youtube)  en Jim van Os gaat nog een stap verder en wil een GGZ die “normaliseert’ (Os, J. van; Waarom moeten we van DSM-5- diagnosen af, Youtube).

Dirk de Wachter

Jim van Os

Jan Rotmans heeft ons laten zien dat we een kanteling doormaken. In Verandering van Tijdperk (Rotmans, J. 2014) laat hij zien dat we een transitie doormaken. Mensen willen niet langer contact met een hulpverlener die vanuit een institutioneel functionerende GGZ werkt. Hulpverleners willen niet langer in een systeem werken dat vanuit wantrouwen wordt gedomineerd. De GGZ heeft een bureaucratisch systeem opgetuigd dat zichzelf bezighoudt. Managementlagen die zichzelf in stand houden. Veel geld dat niet naar de directe hulpverlening gaat. Dure gebouwen en onnodige window-dressing.

Gelukkig heeft de ervaringsdeskundigheid er mede voor gezorgd dat er een nieuwe wind in de GGZ gaat waaien. Mensen die om hulp vragen willen niet onnodig geproblematiseerd worden, willen ook in eigen kracht gezet worden en bovenal een hulpverlener die relationeel hulp verleent. Dat betekent dat we terug moeten naar de basis van de hulp dat gebaseerd is op contact en waar de hulp voor is bedoeld. Zoals Rotmans al aangaf dat het onderwijs is bedoeld om het beste uit onze kinderen naar boven te halen, zo moet de hulp een bijdrage leveren aan het functioneren van mensen in de samenleving. Dus geen CITO-getoetste studenten, maar studenten die uitgedaagd worden om op verschillende niveaus hun eigen inzichten te vergoten. En hulpvragers die in hun eigen context en binnen hun eigen netwerk zo goed mogelijk mee kunnen komen.

Hier ligt een uitdaging voor de hulpverlening. Allereerst moet ze nadenken over de groep die ze bedient. Het is de kunst om levensproblemen niet om te zetten in diagnostische categorieën, want daar is de GGZ niet voor bedoeld. Trudy Dehue spreekt in dit verband over ‘reïficatie’ waarbij we een term (diagnose) toekennen aan een probleem, waardoor het ineens bestaat. Ze vraagt zich af of we niet te veel problemen zijn gaan bestempelen als depressie waardoor meer mensen deze diagnose hebben gekregen. (Dehue, 2008)

Trudy Dehue

Depressie Epidemie

Zo zag ik enkele jaren geleden bij de crisisdienst vele jongeren die door de huisarts verwezen waren met suïcidale klachten en depressie. Na een goed gesprek bleken de meeste jongeren klachten te hebben die als depressie gelabeld konden worden. Ze waren somber, sliepen slecht, hadden concentratieproblemen, hadden suïcidale klachten en hadden het idee dat ze als ‘losers’ door het leven gingen. Genoeg voor een depressie-predicaat. Toch stuurden we de meesten van hen weg en vertelden hen dat ze last hadden van ‘lijden aan het leven’ en dat ze beter met hun vrienden, met een docent of voetbaltrainer konden gaan praten. Het is niet gezegd dat het lijden aan het leven minder heftig of minder zwaar is dan het lijden aan een depressie, maar de oplossing voor de jongeren lag niet in het diagnostisch label of psychiatrische behandeling. Geen reïficatie dus. Dat ze niet gelukkig waren en het idee hadden dat ze mislukt waren, kwam voort uit de jeugdcultuur dat via de media, waaronder facebook, gestimuleerd werd. Men moest succesvol en bovenal elke dag gelukkig zijn. En dat is niet het geval. Voor de meesten van hen was het een verademing om te horen dat wat ze hadden, gewoon bij het leven hoort. De meesten waren naderhand opgelucht omdat ze zichzelf bij voorbaat en onder invloed van maatschappelijke opvattingen als depressief gediagnosticeerd hadden.

Voor de GGZ ligt hier een uitdaging. Voor vele problemen kan zij geen oplossingen bieden omdat ze ontstaan door armoede, ontbreken van een baan of zinvolle dagbesteding, financiële problemen, gezondheidsproblemen, problemen met buurtbewoners, problemen met instanties, met wetgeving en ga zo maar door. Het merendeel van de problemen ontstaat vanuit een wisselwerking met de omgeving en is daardoor cultureel bepaald. Daar gaat de GGZ veel minder over en zou ze de samenwerking moeten zoeken met het sociale domein. Van Os doet in deze een oproep voor een GEM-structuur waarbinnen de GGZ een kleine essentiële rol vervult in samenwerking met andere instellingen (Os, J.van 2023 GEM, Youtube). Binnen de GEM wordt gekeken wat iemand nodig heeft die vastgelopen is. Niet alle symptomen hoeven opgelost te worden en het functioneren van iemand, binnen zijn eigen netwerk en context, staat centraal. Daarbij wordt probleem- en krachtgericht werken met elkaar vervlochten. Ervaringsdeskundigen leveren hierin een belangrijke bijdrage.

Het zou zo maar kunnen dat de GGZ dan meer tijd zou krijgen voor de complexe taken en ernstige psychiatrische beelden.

 

• Dehue, T. Depressie Epidemie 2008 Uitgeverij Augustus ISBN 9789045703282
• Os, J.v.– Waarom moeten we van DSM-5- diagnosen af, Youtube.
  
• Os, J.v. GEM, Youtube.
• Rotmans, J. Verandering van tijdperk: Nederland kantelt, met M.J. (vd) Linden, uitg. Aeneas, 2014, ISBN 978-946104035-0
• Wachter, D. de Borderline Times, Youtube.

 

Gerard Lohuis