SPV blogspot Claudia: DIS uitgelegd aan de hand van een korte film
Claudia van Beuzekom, sociaal psychiatrisch verpleegkundige bij Expertisecentrum voor Transdiagnostische Psychotherapie (Extrapsy), afdeling Transit van GGZ Centraal te Ermelo.
En sociaal psychiatrisch verpleegkundige binnen de crisisdienst van GGZ Centraal.
Helaas wordt Dissociatieve Identiteitsstoornis (DIS) in de media vaak verkeerd weergegeven. In films wordt DIS bijvoorbeeld gekoppeld aan seriemoordenaars en laten programma’s zoals Je Zal Het Maar Hebben een sterk afwijkende presentatie van de stoornis zien. Ook lijkt op TikTok een soort hype te ontstaan waarin het bijna als “cool” wordt gezien om DIS te hebben. Deze representaties komen niet overeen met hoe DIS zich werkelijk uit en zijn bovendien schadelijk voor mensen die ermee leven.
Toch kan beeldmateriaal helpen om uitleg te geven over DIS. Zo heeft DIS-IS-ME een animatiefilmpje gemaakt over het ontstaan en de verschijningsvormen van DIS. Recent kwam ik een korte film uit 2023 tegen, die een goed inkijkje geeft in het leven met DIS. In de film zien we de verschillende persoonlijkheidsdelen als aparte personages. In werkelijkheid zijn deze verschillen van buitenaf vaak niet zichtbaar bij iemand met DIS, maar in de film wordt dit wel zo weergegeven om de verschillen voor de kijker duidelijker te maken.
In de eerste scène zien we Rose in een supermarkt. Wanneer ze een teddybeer ziet, verandert haar persoonlijkheid in Josie, een kind-deel dat graag de beer wil hebben. Er ontstaat een interne dialoog tussen Rose en Josie over de beer. Rose verliest deels de controle over de discussie, wat leidt tot zichtbaar meer non-verbale onrust.
Deze reactie noemen we ook wel een “trigger.” Een persoonlijkheidsdeel kan getriggerd worden door iets positiefs (zoals hier de beer) of door iets negatiefs (iets wat herinnert aan trauma, zoals bij Axel).
Rond 3:45 zien we een intern overleg tussen Rose (de volwassen zelf) en de delen (Josie, Axel en Superwoman). Dit soort overleg is een vaardigheid die ik cliënten met DIS altijd probeer aan te leren. Dit overleg richt zich op:
• Het voorbereiden van de dag of een gebeurtenis, en het geven van uitleg;
• Het maken van afspraken over welke delen welke taken op zich nemen of naar een veilige plek gaan;
• Het bespreken van mogelijke moeilijkheden;
• Uitleg geven over veiligheid in het hier en nu.
Rond 8:00 is er een scène waarin Rose getriggerd raakt tijdens een intiem moment, wat een vluchtreactie teweegbrengt. Getriggerde (trauma-)delen zijn niet in staat om onderscheid te maken tussen toen en daar (het trauma van vroeger) en het hier en nu (de huidige situatie). De interventie die ik cliënten aanleer, is om door middel van waarneming weer bewust te worden van het hier en nu. We zien dit terug in hoe Rose uitleg geeft over de datum en de context van het moment.
Rond 10:00 zien we opnieuw een switch, ditmaal naar een deel dat afstand heeft van emotie en gevoel. Dit deel kan rationeel uitleg geven over dissociatie, dissociatieve problemen en traumatische herinneringen. Omdat dit deel geen verbinding heeft met gevoel, kan het met veel afstand over het trauma spreken. Deze delen ervaren het lichaam en het trauma vaak ook als “niet van zichzelf.”
In de laatste scène zien we hoe Rose de delen bedankt voor hun hulp, ook al is het in het hier en nu veilig en is het beschermingsmechanisme niet meer nodig. Ik probeer mijn cliënten te leren om nieuwsgierig en vriendelijk te zijn tegenover hun delen. Dit is echter vaak een van de moeilijkste aspecten, omdat de delen in het hier en nu ook voor lastige situaties zorgen, cliënten bang kunnen zijn voor reacties van delen of intern conflicten ervaren.
